BLS to zespół działań, które każdy świadek zdarzenia może (i powinien) podjąć u osoby nieprzytomnej z zatrzymaniem oddechu/krążenia. Celem jest utrzymanie minimalnego przepływu krwi przez mózg i serce do czasu użycia AED i przejęcia opieki przez służby medyczne. Poniżej dostajesz krok po kroku: rozpoznanie, technikę ucisków i oddechów, obsługę AED, najczęstsze błędy oraz warianty dla sytuacji szczególnych (duszność, hipotermia, uraz, ciąża, topiel).
1) Rozpoznanie stanu i wezwanie pomocy
- Sprawdź bezpieczeństwo miejsca i własne (ruch uliczny, prąd, dym).
- Ocena reakcji: potrząśnij delikatnie za barki, głośno zapytaj: „Czy wszystko w porządku?” Brak reakcji = osoba nieprzytomna.
- Udrożnij drogi oddechowe: odchyl głowę i unieś żuchwę (head tilt–chin lift). Przy podejrzeniu urazu kręgosłupa szyjnego — delikatnie, ale skutecznie; priorytetem jest oddychanie.
- Oceń oddech przez maks. 10 sekund (patrz–słuchaj–wyczuj).
– Brak oddechu lub oddech agonalny (pojedyncze, wolne „westchnienia”) = traktuj jak zatrzymanie krążenia.
– Jeśli oddycha prawidłowo: ułóż w pozycji bezpiecznej i monitoruj. - Wezwij pomoc: natychmiast zadzwoń pod 112/999 (tryb głośnomówiący). Dyspozytor poprowadzi Cię krok po kroku (tzw. telefoniczna RKO) i wskaże AED, jeśli jest w pobliżu.
Jeśli jesteś sam: włącz głośnomówiący, nie przerywaj działań poza niezbędnym minimum. Gdy jest druga osoba — jedna zaczyna RKO, druga biegnie po AED.
2) Uciśnięcia klatki piersiowej — „silnie, szybko, bez przerw”
- Miejsce: środek mostka (dolna połowa).
- Ułożenie rąk: nasada jednej dłoni na mostku, druga dłoń na pierwszej; ramiona wyprostowane, barki nad rękami.
- Tempo: 100–120/min (rytm „Staying Alive”).
- Głębokość: 5–6 cm u dorosłych.
- Powrót klatki: po każdym uciśnięciu pełen oddech klatki (nie „wisieć” na mostku).
- Przerwy: minimalne; dąż do „compression fraction” ≥60–80% (czyli większość czasu to uciśnięcia).
- Zmiana ratownika: co 2 minuty lub szybciej, jeśli spada jakość.
- Twarde podłoże: przesuń/połóż poszkodowanego na podłodze.
Jeśli nie chcesz lub nie potrafisz wykonywać oddechów ratowniczych, prowadź RKO wyłącznie uciśnięciami. To nadal skuteczne.
3) Oddechy ratownicze (jeśli jesteś przeszkolony i masz barierę)
Proporcja standardowa: 30 uciśnięć : 2 oddechy.
- Wybór metody: usta–usta z maseczką kieszonkową lub worek–maska (jeśli umiesz).
- Wykonanie: udrożnij drogi oddechowe, zaciśnij nos, szczelnie obejmij usta, wdmuchuj przez ~1 sekundę tyle, by zobaczyć wyraźne uniesienie klatki.
- Unikaj hiperwentylacji: nadmierne i zbyt częste oddechy pogarszają perfuzję.
- Jeśli klatka się nie unosi: skoryguj pozycję głowy, usuń widoczne ciała obce z jamy ustnej i spróbuj ponownie (maks. 2 próby), potem wróć do ucisków.
Szczególne sytuacje, w których oddechy są bardzo pożądane: topiel, asfiksja (zadławienie po utracie przytomności, zatrucie dymem), przedawkowanie opioidów (jeśli masz barierę i potrafisz).
4) AED — „włącz, przyklej, słuchaj”
- Włącz AED zaraz gdy tylko jest dostępny (najpóźniej po pierwszych 2 minutach RKO).
- Przyklej elektrody na „gołą klatkę”: jedna pod prawym obojczykiem, druga pod lewą pachą bocznie od sutka. Jeśli klatka owłosiona — szybko ogól w miejscach elektrod (zwykle w zestawie są żyletki). Jeśli mokra — osusz.
- Postępuj zgodnie z poleceniami głosowymi AED.
- Analiza rytmu: nikt nie dotyka poszkodowanego.
- Wyładowanie (jeśli zalecane): upewnij się, że nikt nie dotyka, naciśnij przycisk.
- Natychmiast wróć do uciśnięć po wyładowaniu lub jeśli defibrylacja niezalecana.
- Nie odklejaj elektrod. AED będzie prowadził kolejne analizy co ~2 minuty.
U chorych z rozrusznikiem/ICD — przyklej elektrody obok wyczuwalnego urządzenia, nie na nim. Piersi: jeśli duże/zwisające, ustaw elektrodę bocznie tak, by uzyskać właściwy tor prądu. Biżuteria/kolczyki sutków — nie musisz zdejmować, ale nie kładź elektrody bezpośrednio na metalu.
5) Kiedy przerwać RKO?
Kontynuuj do chwili:
- przyjazdu zespołu medycznego i przejęcia;
- powrotu oznak życia (normalny oddech, poruszenie, kaszel) — wtedy przejdź do monitorowania i pozycji bezpiecznej;
- wyczerpania fizycznego lub bezpośredniego zagrożenia własnego bezpieczeństwa.
6) Najczęstsze błędy (i jak ich uniknąć)
- Za płytkie uciśnięcia lub zbyt wolne/szybkie tempo → przypominaj sobie „5–6 cm” i „100–120/min”.
- Długie przerwy między cyklami (np. na wentylację lub „organizację”) → przygotuj oddechy wcześniej, licz na głos, minimalizuj pauzy <10 s.
- Hiperwentylacja (za dużo, za szybko) → 1 sekunda na oddech, tylko widoczne uniesienie klatki.
- Zła pozycja rąk (za wysoko/za nisko) → centralnie, dolna połowa mostka.
- Odkładanie AED („najpierw się nauczę, potem podłączę”) → włącz od razu, słuchaj poleceń.
7) Zatrzymanie krążenia w szczególnych okolicznościach
Topiel / asfiksja: jeśli potrafisz i masz barierę — 5 początkowych oddechów ratowniczych, potem 30:2. Priorytetem jest jak najszybciej przywrócić wentylację. AED również jak najszybciej.
Uraz / podejrzenie urazu kręgosłupa: udrożnij drogi minimalnym odgięciem głowy, jeśli to możliwe jaw thrust; ale jeśli drogi są niedrożne, odchyl głowę — tlen ma pierwszeństwo.
Hipotermia: resuscytuj „dłużej i delikatniej”, unikaj gwałtownych ruchów. AED może zalecić rzadkie wyładowania; ciepłota ciała wpływa na skuteczność defibrylacji, ale BLS prowadzisz normalnie.
Ciąża (II–III trymestr): podłóż zwinięty koc pod prawe biodro lub odchyl macicę w lewo (odbarczenie żyły głównej). AED i RKO standardowe; uciśnięcia mogą wymagać nieco wyżej na mostku. Zawsze 112.
Zadławienie, które przeszło w NZK: rozpocznij RKO. Po każdych 30 uciśnięciach obejrzyj jamę ustną i usuń widoczne ciało obce. Oddechy są szczególnie ważne.
Podeszłe osoby / implanty piersi / otyłość: zasady te same; ułóż ręce wyżej przy bardzo masywnej klatce. Przy dużym biuście odsłonięcie pola elektrod może wymagać pomocy drugiej osoby (z zachowaniem intymności).
8) Po skutecznej resuscytacji (ROSC)
Oceń i utrzymuj ABC. Jeśli chory oddycha samodzielnie: pozycja bezpieczna, kontrola tętna/oddechu, ochrona przed wychłodzeniem. Zapisz czasy: początek RKO, pierwsze wyładowanie, zmiany stanu — te dane pomagają zespołowi medycznemu.
9) „Do kieszeni”: skrócona sekwencja świadka
Nie reaguje → udrożnij → nie oddycha/agonalny → 112 na głośnomówiący → 30 uciśnięć (100–120/min, 5–6 cm) → 2 oddechy (jeśli potrafisz) → cykle 30:2 → AED (włącz, przyklej, słuchaj) → po wyładowaniu natychmiast wracaj do ucisków → kontynuuj do przyjazdu ZRM lub powrotu oddechu.
10) Checklista szkoleniowa jakości RKO (dla instruktorów i zespołów BHP)
- Głębokość średnia w sesji ≥5 cm, tempo 100–120/min.
- Przerwy na wentylację/analizę AED <10 s.
- Udział czasu ucisków (CCF) ≥60–80%.
- Prawidłowe ułożenie rąk ≥90% czasu.
- Szybkie dostarczenie AED (≤3 min od rozpoznania).
- Zmiana ratownika co ≤2 min; minimalizacja „martwych” przerw.
Podsumowanie
BLS to proste, ale wymagające konsekwencji działania: rozpoznaj brak prawidłowego oddechu, uciskaj mocno i szybko, dodawaj oddechy, jeśli umiesz, i jak najszybciej użyj AED. Największym wrogiem skuteczności są: zwłoka, długie przerwy i zbyt płytkie uciśnięcia. Dobre przeszkolenie i krótkie, regularne „drille” (np. kwartalne) robią ogromną różnicę, gdy przychodzi prawdziwy alarm. W sposób praktyczny możesz przećwiczyć postepowanie z poszkodowanym co nie oddycha odbywając praktyczny kurs pierwszej pomocy np. w firmie Erkao z Warszawy która specjalizuje się w organizacji szkoleń pierwszej pomocy dla firm i instytucji publicznych.