Ból gardła to jedna z najczęstszych dolegliwości, z jakimi pacjenci zgłaszają się do lekarza pierwszego kontaktu. Może mieć różne podłoże – od łagodnych infekcji wirusowych po poważniejsze schorzenia wymagające specjalistycznego leczenia. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest ból gardła, jakie są jego przyczyny, objawy oraz sposoby leczenia i profilaktyki.
Co to jest ból gardła?
Ból gardła to subiektywne odczucie dyskomfortu, pieczenia, drapania lub kłucia w obrębie gardła, szczególnie nasilające się podczas połykania. Może występować samodzielnie lub jako jeden z objawów infekcji dróg oddechowych. Dolegliwość ta może mieć charakter ostry (trwający kilka dni) lub przewlekły (utrzymujący się ponad trzy tygodnie).
Najczęstsze przyczyny bólu gardła
Ból gardła może mieć wiele przyczyn, które można podzielić na dwie główne kategorie: infekcyjne i nieinfekcyjne.
Przyczyny infekcyjne
- Infekcje wirusowe – to najczęstsze źródło bólu gardła. Występują przy przeziębieniu, grypie, mononukleozie zakaźnej, a także COVID-19. Zwykle towarzyszą im objawy takie jak katar, kaszel, gorączka i ból mięśni.
- Infekcje bakteryjne – przede wszystkim angina paciorkowcowa, wywoływana przez Streptococcus pyogenes. Cechuje się nagłym początkiem, wysoką gorączką i silnym bólem gardła, często bez objawów kataralnych.
- Infekcje grzybicze – rzadsze, ale mogą występować u osób z obniżoną odpornością lub po antybiotykoterapii.
Przyczyny nieinfekcyjne
- Podrażnienia mechaniczne – wynikające np. z mówienia przez dłuższy czas, przebywania w suchym powietrzu, palenia tytoniu.
- Refluks żołądkowo-przełykowy – cofanie się kwaśnej treści żołądkowej może prowadzić do przewlekłego podrażnienia gardła.
- Alergie – szczególnie sezonowe, mogą powodować drapanie i suchość w gardle.
- Nowotwory gardła i krtani – w przypadku przewlekłego bólu gardła bez uchwytnej przyczyny należy rozważyć diagnostykę onkologiczną.
Objawy towarzyszące bólowi gardła
Ból gardła rzadko występuje izolowanie. Najczęściej towarzyszą mu inne objawy, które mogą pomóc w identyfikacji przyczyny:
- Gorączka i dreszcze
- Obrzęk i zaczerwienienie gardła
- Trudności w połykaniu
- Powiększenie węzłów chłonnych szyi
- Chrypka lub utrata głosu
- Biały nalot na migdałkach (często w anginie)
- Kaszel i katar (częstsze w infekcjach wirusowych)
Diagnostyka bólu gardła
W celu ustalenia przyczyny bólu gardła, lekarz przeprowadza wywiad oraz badanie fizykalne. W niektórych przypadkach może zlecić dodatkowe badania, takie jak:
- Wymaz z gardła w kierunku paciorkowców
- Morfologię krwi
- Testy antygenowe lub PCR w kierunku wirusów
- Laryngoskopię w przypadku przewlekłych objawów
Leczenie bólu gardła
Postępowanie zależy od przyczyny bólu. Leczenie bólu gardła może być objawowe lub przyczynowe.
Leczenie objawowe
W większości przypadków (szczególnie infekcje wirusowe), wystarczające jest leczenie objawowe:
- Nawilżanie gardła – poprzez picie dużej ilości płynów, ssanie pastylek, stosowanie aerozoli nawilżających
- Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – np. ibuprofen, paracetamol
- Płukanki – z soli fizjologicznej, rumianku, szałwii
- Odpoczynek i unikanie mówienia
Leczenie przyczynowe
- Antybiotyki – stosowane w przypadku anginy paciorkowcowej lub innej bakteryjnej infekcji gardła, po potwierdzeniu diagnozy
- Leki przeciwwirusowe – rzadziej stosowane, głównie w grypie
- Leczenie refluksu – inhibitory pompy protonowej i modyfikacja diety
- Usuwanie alergenów – w przypadku przyczyny alergicznej
Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
Chociaż ból gardła często ustępuje samoistnie, w niektórych przypadkach konieczna jest pilna konsultacja lekarska. Należy zgłosić się do lekarza, gdy:
- Ból gardła utrzymuje się ponad 7 dni
- Występuje wysoka gorączka (powyżej 38,5°C)
- Dochodzi do trudności w oddychaniu lub połykaniu
- Pojawia się sztywność karku
- Występuje wysypka
- Występuje ból ucha lub obrzęk szyi
Zapobieganie bólowi gardła
Profilaktyka bólu gardła polega głównie na unikaniu czynników ryzyka oraz wzmacnianiu odporności:
- Unikanie kontaktu z osobami zakażonymi
- Regularne mycie rąk
- Nawilżanie powietrza w pomieszczeniach
- Unikanie palenia tytoniu i przebywania w zadymionych miejscach
- Odpowiednie nawodnienie i dieta bogata w witaminy
- Noszenie maseczek w sezonie infekcyjnym
Naturalne metody łagodzenia bólu gardła
Dla osób preferujących naturalne metody, istnieje wiele domowych sposobów na ból gardła:
- Miód z cytryną – działa przeciwzapalnie i nawilżająco
- Imbir – ma właściwości antybakteryjne i rozgrzewające
- Ciepłe napary ziołowe – np. z lipy, tymianku, szałwii
- Inhalacje z olejkami eterycznymi – np. eukaliptusowym lub miętowym
Ból gardła to powszechna dolegliwość o wielu możliwych przyczynach. Choć w większości przypadków ma łagodny przebieg i ustępuje samoistnie, czasem może być objawem poważniejszej choroby. Właściwa diagnoza i odpowiednie leczenie są kluczowe dla szybkiego powrotu do zdrowia. W razie niepokojących objawów lub braku poprawy warto skonsultować się z lekarzem.