PSA – czyli swoisty antygen sterczowy – to białko, które jest wytwarzane przez prostatę. Stężenie tego białka określa się poprzez badanie laboratoryjne krwi – PSA całkowite to jeden ze wskaźników, które pozwalają na wczesną diagnostykę chorób prostaty, w tym nowotworowych. Zaleca się, by badanie krwi PSA przynajmniej raz w roku wykonywali wszyscy mężczyźni po ukończeniu 50. roku życia.
Z tekstu dowiesz się:
- co to jest PSA,
- jak przygotować się do badania PSA,
- jakie są normy PSA w organizmie
- jak interpretować wyniki badania PSA.
Swoisty antygen gruczołu krokowego – czyli PSA – to białko produkowane przez komórki nabłonka gruczołowego prostaty. Jego główną funkcją jest upłynnianie nasienia. Uznaje się, że poziom PSA w organizmie jest głównym markerem chorób prostaty – jego podwyższone stężenie we krwi może świadczyć zarówno o łagodnym rozroście gruczołu krokowego, jak i o chorobie nowotworowej.
PSA – badanie w kierunku chorób prostaty
Badania PSA – jak już wspomniano – to główne badania przesiewowe w kierunku chorób prostaty. Zaleca się, by przynajmniej raz do roku (a co najmniej raz na dwa lata) wykonywali je wszyscy mężczyźni po ukończeniu 50. roku życia. Jeśli w rodzinie pacjenta występowały przypadki raka prostaty, coroczne badania PSA zaleca się już po 40. roku życia.
Badanie krwi PSA zleca najczęściej lekarz urolog. Wykonuje się je oczywiście nie tylko w celach profilaktycznych. Przeprowadzane jest także u mężczyzn, u których występują niepokojące objawy sugerujące choroby prostaty, takie jak:
- potrzeba częstszego niż zwykle oddawania moczu,
- potrzeba oddawania moczu w nocy,
- parcia naglące na pęcherz,
- przerywany strumień moczu podczas mikcji,
- ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
- uczucie nie w pełni opróżnionego pęcherza,
- ból podbrzusza oraz krocza.
Badania PSA – jak się przygotować?
Badanie PSA wykonuje się z pobranej od pacjenta próbki krwi. Może ona zostać pobrana o dowolnej porze dnia, ale ponieważ ważne jest, by pacjent pozostawał na czczo (8-12 godzin po ostatnim, lekkim posiłku), najczęściej zgłasza się on do laboratorium we wczesnych godzinach porannych. W ciągu 24 godzin przed badaniem niewskazane jest spożywanie alkoholu, kilka godzin wcześniej lepiej też nie palić papierosów oraz unikać wysiłku fizycznego. Samo pobranie krwi do badania PSA trwa kilka sekund – przebiega dokładnie tak samo, jak w przypadku każdego innego badania laboratoryjnego.
PSA – norma
Co do zasady norma PSA całkowitego wynosi mniej niż 4,0 ng/l, należy mieć jednak świadomość, że może ona być nieco inna w zależności m.in. od wieku pacjenta. U mężczyzn starszych, powyżej 70. roku życia, częste są wyniki badania PSA wynoszące nawet około 7,5 ng/l, którym nie towarzyszą żadne objawy chorobowe. Przypuszcza się, że może to być efekt zmian hormonalnych zachodzących w organizmach mężczyzn w okresie starzenia.
PSA – wyniki i ich interpretacja
Jak już wspomniano, badanie krwi PSA jest bardzo cenną pod względem diagnostycznym metodą rozpoznawania i różnicowania chorób prostaty. Jeśli wynik PSA jest o około 25% wyższy od normy, wskazuje to na wysokie prawdopodobieństwo występowania łagodnego rozrostu prostaty. W takiej sytuacji lekarz urolog może zlecić np. USG prostaty.
Jeśli norma PSA jest przekroczona bardziej, może to sugerować występowanie zmian nowotworowych, co jest wskazaniem zarówno do przeprowadzenia badań obrazowych, jak i biopsji prostaty, czyli pobrania wycinka zmiany i poddania jej analizie histopatologicznej.
Warto pamiętać, że zbyt wysoki poziom PSA może być również efektem:
- wykonanego niedawno badania przez odbyt (per rectum),
- stanów zapalnych prostaty na skutek cewnikowania pęcherza,
- zakażenia bakteryjnego układu moczowo-płciowego,
- urazów mechanicznych okolic krocza.
Za każdym razem nieprawidłowy wynik badania PSA musi zostać skonsultowany z lekarzem, który podejmie decyzję o dalszej diagnostyce oraz jej kierunku.