Badania krwi PSA – czym są i jak je interpretować?

PSA – czyli swoisty antygen sterczowy – to białko, które jest wytwarzane przez prostatę. Stężenie tego białka określa się poprzez badanie laboratoryjne krwi – PSA całkowite to jeden ze wskaźników, które pozwalają na wczesną diagnostykę chorób prostaty, w tym nowotworowych. Zaleca się, by badanie krwi PSA przynajmniej raz w roku wykonywali wszyscy mężczyźni po ukończeniu 50. roku życia.

Z tekstu dowiesz się:

  • co to jest PSA,
  • jak przygotować się do badania PSA,
  • jakie są normy PSA w organizmie
  • jak interpretować wyniki badania PSA.

Swoisty antygen gruczołu krokowego – czyli PSA – to białko produkowane przez komórki nabłonka gruczołowego prostaty. Jego główną funkcją jest upłynnianie nasienia. Uznaje się, że poziom PSA w organizmie jest głównym markerem chorób prostaty – jego podwyższone stężenie we krwi może świadczyć zarówno o łagodnym rozroście gruczołu krokowego, jak i o chorobie nowotworowej.

PSA – badanie w kierunku chorób prostaty

Badania PSA – jak już wspomniano – to główne badania przesiewowe w kierunku chorób prostaty. Zaleca się, by przynajmniej raz do roku (a co najmniej raz na dwa lata) wykonywali je wszyscy mężczyźni po ukończeniu 50. roku życia. Jeśli w rodzinie pacjenta występowały przypadki raka prostaty, coroczne badania PSA zaleca się już po 40. roku życia.

Badanie krwi PSA zleca najczęściej lekarz urolog. Wykonuje się je oczywiście nie tylko w celach profilaktycznych. Przeprowadzane jest także u mężczyzn, u których występują niepokojące objawy sugerujące choroby prostaty, takie jak:

  • potrzeba częstszego niż zwykle oddawania moczu,
  • potrzeba oddawania moczu w nocy,
  • parcia naglące na pęcherz,
  • przerywany strumień moczu podczas mikcji,
  • ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
  • uczucie nie w pełni opróżnionego pęcherza,
  • ból podbrzusza oraz krocza.

Badania PSA – jak się przygotować?

Badanie PSA wykonuje się z pobranej od pacjenta próbki krwi. Może ona zostać pobrana o dowolnej porze dnia, ale ponieważ ważne jest, by pacjent pozostawał na czczo (8-12 godzin po ostatnim, lekkim posiłku), najczęściej zgłasza się on do laboratorium we wczesnych godzinach porannych. W ciągu 24 godzin przed badaniem niewskazane jest spożywanie alkoholu, kilka godzin wcześniej lepiej też nie palić papierosów oraz unikać wysiłku fizycznego. Samo pobranie krwi do badania PSA trwa kilka sekund – przebiega dokładnie tak samo, jak w przypadku każdego innego badania laboratoryjnego.

PSA – norma

Co do zasady norma PSA całkowitego wynosi mniej niż 4,0 ng/l, należy mieć jednak świadomość, że może ona być nieco inna w zależności m.in. od wieku pacjenta. U mężczyzn starszych, powyżej 70. roku życia, częste są wyniki badania PSA wynoszące nawet około 7,5 ng/l, którym nie towarzyszą żadne objawy chorobowe. Przypuszcza się, że może to być efekt zmian hormonalnych zachodzących w organizmach mężczyzn w okresie starzenia.

PSA – wyniki i ich interpretacja

Jak już wspomniano, badanie krwi PSA jest bardzo cenną pod względem diagnostycznym metodą rozpoznawania i różnicowania chorób prostaty. Jeśli wynik PSA jest o około 25% wyższy od normy, wskazuje to na wysokie prawdopodobieństwo występowania łagodnego rozrostu prostaty. W takiej sytuacji lekarz urolog może zlecić np. USG prostaty.

Jeśli norma PSA jest przekroczona bardziej, może to sugerować występowanie zmian nowotworowych, co jest wskazaniem zarówno do przeprowadzenia badań obrazowych, jak i biopsji prostaty, czyli pobrania wycinka zmiany i poddania jej analizie histopatologicznej.

Warto pamiętać, że zbyt wysoki poziom PSA może być również efektem:

  • wykonanego niedawno badania przez odbyt (per rectum),
  • stanów zapalnych prostaty na skutek cewnikowania pęcherza,
  • zakażenia bakteryjnego układu moczowo-płciowego,
  • urazów mechanicznych okolic krocza.

Za każdym razem nieprawidłowy wynik badania PSA musi zostać skonsultowany z lekarzem, który podejmie decyzję o dalszej diagnostyce oraz jej kierunku.